Tip:
Highlight text to annotate it
X
Hvar er Evrópusambandið?
Augljóslega hér einhver staðar, en líkt og heims- álfan sjálf, sem hefur frekar óljós landamæri,
þá hefur Evrópusambandið einnig nokkuð óljósar útlínur.
Til að byrja með þá eru opinber aðildarlönd Evrópusambandsins, raðað eftir íbúafjölda:
* Þýskaland * Frakkland
* Bretland * Ítalía
* Spánn * Póland
* Rúmenía * Konungsríkið Holland
* Grikkland * Belgía
* Portúgal * Tékkland
* Ungverjaland * Svíþjóð
* Austurríki * Búlgaría
* Danmörk * Slóvakía
* Finnland * Írland
* Króatía * Litháen
* Lettland * Slóvenía
* Eistland * Kýpur
* Lúxemborg * Malta
Evrópusambandið mun að öllum líkindum halda áfram að stækka þar sem nokkur lönd eru nú þegar
komin mislangt á leið með að fá aðild.
Hvernig Evrópusambandið virkar nákvæmlega er mjög flókið og saga fyrir annan tíma,
en fyrir þetta myndband þarftu aðeins að vita þrennt:
1. Lönd borga aðildargjöld, og
2. Kjósa um lög sem þau þurfa öll að fylgja, og
3. Ríkisborgarar aðildarlanda eru einnig sjálfvirkt ríkisborgarar Evrópusambandsins.
Hið síðast nefnda þýðir að ef þú ert ríkisborgari einhverra þessara landa þá ertu frjáls
til að búa og vinna eða setjast í helgan stein í einhverru hinna.
Sem er ágætt ef þér finnst þitt eigið land of stórt, of lítið, of heitt eða of kalt.
Evrópusambandið gefur þér kosti.
Tókstu eftir því hvernig hver af þessum þremur fullyrðingum var merkt með stjörnu
sem vísar í frekar óhjálpsama neðanmálsgrein?
Því þarftu að venjast því Evrópa elskar stjörnur sem bæta undanþágum við flókna saminga.
Sem dæmi þá benda þessar þrjár fullyrðingar okkur á fyrsta atriðið af óljósum landamærum
við Noreg, Ísland og littla Liechtenstein.
Ekkert þeirra er í Evrópusambandinu en ef þú ert ESB ríkisborgari þá geturðu búið í þessum löndum
og Norðmenn, Íslendingar og Liechtensteinbúar geta búið í þínu.
Af hverju? Í skiptum fyrir að ferðast frjálst milli landa þá borga þau aðildargjöld til Evrópusambandsins.
Jafnvel þótt þau séu ekki partur af því og hafa þar með lítið að segja um lög þess
sem þau þurfa samt að fylgja.
Þetta fyrirkomulag er Evrópska efnahagssvæðið og hljómar sem frekar slæmt samkomulag,
væri ekki fyrir stjörnu sem veitir EES-, en ekki ESB-, aðildarlöndum undanþágu frá lögum,
einna helst varðandi landbúnað og sjávarútveg.
Nokkuð sem land á við t.d. Ísland myndi líklegast vilja ráða sjálft yfir.
Skoði maður bæði ESB og EES virðist maður ná að þekja alla heimsálfuna,
fyrir utan Sviss sem stendur nokkuð áberandi upp úr sem hlutlaust og mjög sjálfstætt land,
nema fyrir aðild þeirra að Schengen-svæðinu.
Ef þú ert frá landi sem heldur landamærum sínum mjög hreinum og/eða vel vöktuðum,
þá getur Schengen-svæðið virst mjög undarlegt því það er samkomulag milli landa
um að taka landamærum með algjöru kæruleysi.
Innan Schengen-svæðisins líta alþjóðleg landamæri svona út:
Engir landamæraverðir eða vegabréfaeftirlit af nokkru tagi.
Þú getur gengið frá Lisbon til Tallinn án nokkurra skilríkja eða þurfa að svara: "viðskipti eða ánægja?"
Það að Sviss skuli vera partur af Schengen-svæðinu en ekki Evrópusambandinu þýðir
að erlendir borgarar geta innritað sig hvenær sem er en aldrei dvalið í lengri tíma.
Þessi opna nálgun að landamærum er ekki vel þegin af öllum innan ESB.
Háværast er Bretland og Írland sem halda því fram að annað gildi um eyjur.
Þannig að til að komast til þessa eyja þarftu vegabréf og góða ástæðu.
Þessi tregða Breta til að taka fullan þátt í ESB kemur okkur að næsta umræðuefni: Peningar.
Evrópusambandið hefur sinn eigin flotta gjaldmiðil, Evruna,
sem notuð er af flestum, en ekki öllum, aðildaríkjum Evrópusambandsins.
Þetta efnahagsbandalag kallast Evrusvæðið
og svo land geti tekið þátt þá þarf það fyrst að ná nokkrum fjárhagslegum markmiðum.
Og að ljúga um að hafa náð þessum markmiðum er virkilega ekki eitthvað sem nokkur myndi gera.
Flest lönd utan Evrusvæðisins munu, þegar þau ná þessum markmiðum,
hætta að nota sinn eigin gjaldmiðil og taka upp Evruna.
En þrjú þeirra, Danmörk, Svíþjóð og, að sjálfsögðu, Bretland,
hafa stjörnu í kaflanum um Evruna í sáttmálanum sem gefa þeim varanlega undanþágu.
Og þótt undarlegt megi virðast þá hafa fjögur lítil Evrópulönd, Andorra, San Marino, Mónakó og Vatíkanið,
stjörnu sem gefa þeim hið andstæða: Rétt til að prenta og nota Evru sem sinn gjaldmiðil,
þrátt fyrir að vera alls ekki í Evrópusambandinu.
Þannig að þetta er stóra myndin: Við höfum ESB, sem setur allar reglurnar.
Evrusvæðið þar fyrir innan með sameiginlegan gjaldmiðil.
Evrópska efnahagssvæðið þar fyrir utan, þar sem fólk getur ferðast frjálst um.
Og hið sértæka Schengen-svæði, fyrir lönd sem finnst landamæri ekki þrautarinnar virði.
Eins og þú sérð, þá skarast þessi svæði á nokkuð undarlegan hátt, en við erum langt frá því
búin að tala um allar flækjurnar, því, enn og aftur, heimsveldi.
Portúgal og Spánn eiga eyjur frá sínum nýlendu- tímum sem þau hafa aldrei sagt skilið við:
Það eru Madeiraeyjar og Kanaríeyjar undan ströndum Afríku og Asóreyjar í Atlantshafi.
Þar sem þessar eyjur eru spænskar og portúgalskar þá eru þær einnig partur af Evrópusambandinu.
Það að bæta nokkrum eyjum við landamæri ESB er ekki stórmál þar til maður skoðar Frakkland,
drottingu þess að láta ekki af hendi. Það heldur enn í nokkar eyjur í Karíbahafi,
Réunion út af ströndum Madagaskar og Franska Gvæjana í Suður-Ameríku.
Hvað Frakkland varðar þá eru þessar eyjur einnig partur af Frakklandi,
sem teygir útjaðra Evrópusambandsins um þriðjung af ummáli jarðar.
Til samans kallast þessir hlutar Frakklands, Spáns og Portúgals "ystu svæði sambandsins"
og eru niðurstöður hins einfalda svars við heimsveldi: bara halda því.
Á hinn bóginn er svo Bretland, meistari þess að viðhalda flóknum tengslum við sínar fyrri nýlendur
og er langt frá því eitt um slíkt í þessari nýlendufúsu heimsálfu.
Holland, Danmörk og Frakkland (enn og aftur) hafa öll það sem Evrópusambandið kallar erlend yfirráðasvæði:
Þau eru ekki partur af Evrópusambandinu, heldur botnlaus pyttur stjarna
vegna flókna tengsla þeirra við bæði Evrópusambandið og landa þeim tengdum,
sem gerir manni mjög erfitt fyrir að segja nokkuð af viti um þau sem hóp
en...
Almennt séð gilda ekki lög Evrópusambandsins á þessum stöðum,
þó almennt eru íbúarnir ríkisborgar Evrópusambandsins
þar sem þeir eru almennt séð ríkisborgarar sinna tengdra landa
og geta þar með almennt séð búið hvar sem þeir vilja innan ESB,
en almennt séð geta aðrir ríkisborgarar ESB ekki ferðast frjálsir til þessara yfirráðasvæða.
Það þýðir að þessir staðir eru frekar skýtin, hálfgegndræp himna utan á sjálfu Evrópusambandinu
og síðasti parturinn sem við ætlum að tala um í smáatriðum,
jafnvel þótt það séu margar aðrar stjörnur sem þú gætir rekist á,
svo sem eyjan Mön eða hinar spænsku borgir í Norður-Afríku
eða Gíbraltar, sem þykist stundum vera partur af suðvestur-Englandi,
eða svæðið í Grikklandi þar sem það algjörlega löglegt að banna konur,
eða Saba og nálægar eyjur sem eru partur af Hollandi og ættu þar með að vera partur af ESB, en eru það ekki,
eða Færeyjar þar sem danskir ríkisborgara sem búa þar missa ESB ríkisborgararétt sinn
og svo lengi mætti telja.
Þessar stjörnur virðast engan endi ætla að taka, ólíkt þessu myndbandi.