Tip:
Highlight text to annotate it
X
Þetta er ESOcast!
Vísindi í fremstu röð og lífið á bak við tjöldin hjá ESO, Stjörnustöð Evrópulanda á suðurhveli.
2,2 metra MPG/ESO sjónaukinn er í La Silla stjörnustöðinni í Chile.
ESO hefur haft hann að láni frá Max Planck félaginu síðan 1984.
Eftir 30 ára notkun mun ESO ekki lengur bjóða notendum sínum sjónaukann.
En engar áhyggjur: Max Planck félagið heldur áfram að nota hann.
2,2 metra sjónaukinn hefur tekið ótal glæsilegra ljósmynda.
Hér eru nokkrar af okkar uppáhalds!
Tunglið séð með 2,2 metra sjónaukanum.
Nær-innrauð sía var notuð.
Nálæg vetrarbraut, svipuð Vetrarbrautinni okkar.
Hún er næstum á rönd svo þyrilarmar eru vart sjáanlegir.
Þúsundir stjarna í fleti Vetrarbrautarinnar.
Nokkrar vetrarbrautir í bakgrunni sjást sem benda að miklum efnismassa í alheiminum.
Gas- og rykský sem útfjólublá geislun frá heitum stjörnum
í þyrpingunni NGC 6193 vinstra megin, er að tortíma.
Djúpmynd af litlu svæði á himninum.
Daufustu fyrirbærin næstum 100 milljón sinnum daufari en augað nemur.
Þetta vetnisský í Stóra Magellansskýinu, nálægri vetrarbraut,
er rauðglóandi vegna geislunar frá ungum stjörnum.
Þessir björtu gaskekkir líkjast fótum köngulóar.
Þeir liggja út frá miðjunni þar sem þyrping heitra stjarna lýsir upp gasið í kring.
Mjög virkt stjörnumyndunarsvæði,
þar myndast stöðugt nýjar stjörnur úr stórum gas- og rykskýjum.
Þessar skæru, ungu stjörnu eru nokkurra milljón ára gamlar.
Þessi mynd sýnir flókin mynstur í þessari mögnuðu geimþoku.
Þetta er risavaxin stjörnuverksmiðja, stærsta ljósmþokan í Grenndarhópnum.
Þessi tvífari Vetrarbrautarinnar
skín með ljósi milljarða stjarna og rúbínrauðum bjarma vetnisgass.
Milljónir fjarlægra vetrarbrauta sjást á þessari djúpmynd,
sumar svo fjarlægar að ljósið hefur ferðast í 12 milljarða ára til okkar.
Þessi stjörnuþyrping er álíka stór og fullt tungl á himinhvolfinu.
Hún er í um 17.000 ljósára fjarlægð frá okkur í stjörnumerkinu Mannfáknum.
Gasský sem er rauðglóandi vegna útfjólublárrar geislunar frá stjörnum sem eru heitari,
yngri og miklu massameiri en sólin okkar.
13 milljón ljósár í burtu, 70.000 ljósár í þvermál
og hýsir margar stórar og rykugar stjörnuverksmiðjur.
Í miðjunni virðist vera risasvarthol.
Stjörnuhreiður þar sem ungar stjörnuþyrpingar móta stóra stólpa úr gasi og ryki.
„Stólpar sköpunarinnar“ urðu frægir á mynd frá Hubble og eru í miðri þokunni.
Þessi glæsilega hringþoka er úr gasskeljum sem fuku burt frá stjörnu.
Aðalhringurinn er tvö ljósár í þvermál,
helmingurinn af fjarlægðinni milli sólar og næstu stjörnu.
Þríklofnaþokan dregur nafn sitt af ryki sem klýfur glóandi hjarta hennar.
Sjaldgæf blanda þriggja geimþoka::
Ljóm-, endurskins- og skuggaþoku; uppfullar af nýmynduðum stjörnum.
Þokan er áttfalt stærri á himninum en fullt tungl.
Risavaxið miðgeimsský þar sem stjörnur myndast.
Bjartasta stjörnumyndunarsvæðið í nágrannavetrarbrautinni Litla Magellansskýinu,
sem er í um 210.000 ljósára fjarlægð frá Jörðinni.
Stjarnan R Coronae Australis er á þessu svæði
blárrar endurskinsþoku og rykskýja.
50 klukkustunda ljósmynd sýnir byggingu
þyrilvetrarbrautar í miklum smáatriðum.
Virkt stjörnumyndunarsvæði og dökkar, kaldar rykslæður sem skyggja
á glóandi gasþoku sem umlykur margar stjörnuþyrpingar.
Þetta skakka útlit vetrarbrautarinnar er talið stafa af
þyngdartogi annarrar vetrarbrautar einhvern tímann í sögu hennar.
Ský úr gasi og nýmynduðum stjörnum í um 6.500 ljósára fjarlægð.
Sérðu hlaupandi kjúklinginn?
Mjög virkt stjörnumyndunarsvæði í kringum Tarantúluþokuna.
Stjörnurnar sýnast gulrauðar vegna ryks.
Ein nálægasta þyrilvetrarbrautin á suðurhimni.
Ótal stjörnur og bleikglóandi vetnisský sjást
í slitróttum þyrilörmunum.
Gott dæmi um endurskinsþoku,
bláa ljósið kemur frá heitri stjörnu sem rykagnir dreifa.
Eitt auðþekkjanlegasta og mest rannsakaða fyrirbæri himins.
Í þessu stóra gas- og rykskýi eru massamiklar stjörnur að myndast
á nálægasta slíka svæðinu við Jörðina.
Sporvöluvetrarbraut með breiða og flekkótta slæðu sem hylur miðjuna.
Dökka slæðan geymir gasi, ryk og ungar stjörnur.
Sterk útfjólublá geislun frá heitum, ungum stjörnum
veldur því gasskýið glóir og myndar holrúm
í gasinu og rykinu.
Pípuþokan er dæmi um skuggaþoku,
ský úr þykku ryki svo ljós fyrir aftan berst ekki í gegn.
Eitt virkasta stjörnumyndunarsvæðið í Vetrarbrautinni.
Margar stórar, ungar, bláar stjörnur sem urðu til á síðustu milljónum ára.
Þetta sérkennilega gasský er hluti af stórum hring sem
myndaðist í sprengistjörnu fyrir um 11.000 árum.
Stjörnumyndunarsvæði sem kallast Mávaþokan.
Skær ung stjarna — HD 53367 — lýsir að mestu upp skýið.
Skuggaþoka þar sem nýjar stjörnur eru að myndast og þyrpingu stjarna
sem þegar hafa yfirgefið stjörnuhreiðrið sitt.
Skrítið par. Hópur ungra, blárra stjarna og skuggaþoka úr ryki.
Í bakgrunni sjást
milljónir stjarna í bjartasta hluta Vetrarbrautarinnar.
Þyrping mjög ungra stjarna í stjörnumerkinu Seglinu.
Stór kúluþyrping úr gömlum stjörnum
í stjörnumerkinu Páfuglinum.
Handrit: ESO; þýðing: Sævar Helgi Bragason